Για πολλούς τα Άγραφα, είναι η ομορφότερη ορεινή περιοχή της Ελλάδας, καθώς η ιστορική οροσειρά χαρακτηρίζεται από δεκάδες, άγριες κορυφές που διαδέχονται η μία την άλλη δημιουργώντας το πιο απομονωμένο ορεινό συγκρότημα της Ελλάδας. Η υπέροχη ονομασία Άγραφα που κρατάει από τα βυζαντινά χρόνια προφανώς αναφέρεται στο δύσβατο των βουνών και στην δυσκολία στην αποτύπωση της περιοχής στους χάρτες, στην προσέγγιση και στον προσανατολισμό.
Κατά την αρχαιότητα η περιοχή ονομαζόταν Δολοπία από τους Δόλοπες, ένα προελληνικό λαό που ζούσε εδώ. Αργότερα, κατά την Τουρκοκρατία, η περιοχή υπήρξε προπύργιο αρματολών και κλεφτών και εστία ελευθερίας και αυτονομίας. Τα Άγραφα απλώνονται στα σύνορα των νομών Καρδίτσας και Ευρυτανίας στα κεντρικά της Πίνδου και χωρίζονται κατά κάποιο τρόπο σε Θεσσαλικά και Ευρυτανικά Άγραφα. Επίσης χωρίζονται γεωγραφικά από τον μεγάλο ποταμό Αγραφιώτη σε Ανατολικά και Δυτικά Άγραφα. Βόρεια των Αγράφων υψώνονται ο Κόζιακας, το Αυγό και η Νεράιδα και νότια η οροσειρά καταλήγει στη Χελιδόνα, τον Τυμφρηστό και την τεχνητή λίμνη Κρεμαστών. Στα δυτικά ο Αχελώος ποταμός χωρίζει τα Άγραφα από τα Όρη του Βάλτου και στα ανατολικά η τεχνητή λίμνη Πλαστήρα αποτελεί το σύνορο τους με τους καρδιτσιώτικους κάμπους. Τα Άγραφα δεν είναι ένα ξεκάθαρο βουνό που πρωταγωνιστεί στο τοπίο αλλά δεκάδες βουνά που χωρίζονται από αυχένες και χαράδρες με ποταμούς. Η κατεύθυνση του ορεινού συγκροτήματος είναι από τα βόρεια προς τα νότια, το μήκος του φτάνει τα 50 χλμ. και το πλάτος του τα 30 χλμ. Η ψηλότερη κορυφή των Αγράφων είναι η Καραβά με υψόμετρο 2.184 μέτρα και ακολουθούν το Ντεληδήμι (2.163 μ.), το Βουτσικάκι (2.154 μ.), η Γκαβέλ (2.133 μ.), η Σαλαγιάννη (2.130 μ.), η Φτέρη (2.126 μ.), η Λιάκουρα (2.040 μ.), το Σβόνι (2.039 μ.), το Μπαλτενήσι (2.020 μ.), το Μπορλέρο (2.017 μ.), το Φλυτζάνι (2.017 μ.), το Κουλκουτσάρι (2.016 μ.), οι Πέντε Πύργοι (2.004 μ.), ο Καταραχιάς (2.003 μ.), η Καζάρμα (1.977 μ.), οι Κοκκινόλακκες (1.911 μ.) η Τσουρνάτα (1.881 μ.) και η Καραβούλα (1.862 μ.). Κυρίαρχα πετρώματα των βουνών είναι οι ασβεστόλιθοι και οι φλύσχες που σε κάποια σημεία συναντούν σχιστόλιθους και οφιόλιθους. Από εδώ πηγάζουν οι ποταμοί Ταυρωπός, Αγραφιώτης και Περτιλιώτης αλλά και εκατοντάδες παραπόταμοι και ρέματα που συμβάλλουν στον Αχελώο και στην λίμνη Πλαστήρα. Τα Άγραφα απλώνονται σε μια τεράστια έκταση που φτάνει τα 1.500 τ.χλμ. και χαρακτηρίζονται από έναν λαβύρινθο από βουνοκορφές, διάσελα, χαράδρες, ορμητικά ποτάμια, πυκνά δάση, γκρεμούς και αλπικά οροπέδια που διαδέχονται το ένα το άλλο και μοιάζουν να μην τελειώνουν ποτέ. Πρόκειται πραγματικά για την καρδιά της Πίνδου. Το οδικό δίκτυο της περιοχής αποτελείται από λίγους ασφαλτόδρομους και πολλούς δύσκολους χωματόδρομους, ενώ οι ντόπιοι ακόμα χρησιμοποιούν μονοπάτια που περνάνε από παλιά πέτρινα γεφύρια. Η απομόνωση της περιοχής, τα μεγάλα υψόμετρα, τα πυκνά δάση και η ισχνή παρουσία του ανθρώπινου παράγοντα έχουν συμβάλει στη διατήρηση μιας πλούσιας άγριας ζωής και δεκάδων απειλούμενων ειδών της ελληνικής πανίδας και χλωρίδας. Δεν γίνεται να έρθεις στα Άγραφα και να μην μαγευτείς από την απόλυτη ομορφιά των βουνών.
Η βλάστηση των Αγράφων αποτελείται κυρίως από πυκνά δάση μακεδονικής ελάτης (Abies borisii-regis) και κεφαληνιακής ελάτης (Abies cephalonica). Δασικές εκτάσεις σχηματίζονται και από μαυρόπευκα, οξιές, καστανιές και πολλά είδη βελανιδιάς. Άλλα κοινά δέντρα του βουνού είναι τα σφενδάμια, οι σορβιές, τα βουνοκυπάρισσα, τα σκλήθρα, τα πλατάνια, οι φτελιές, οι οστρυές, οι γαύροι, οι ιτιές και οι κουμαριές. Στα υποαλπικά και στα αλπικά επικρατούν μεγάλες χορτολιβαδικές εκτάσεις με δεκάδες σπάνια είδη. Η περιοχή δεν έχει μελετηθεί αρκετά αλλά υπολογίζεται ότι εδώ φυτρώνουν πάνω από 1.300 είδη φυτών. Τα πιο σημαντικά από αυτά είναι η κενταύρια Centaurea messenicolasiana, το κολχικό Colchicum rausii, η Aquilegia vulgaris, η Asperula pinifolia, η Asperula oetaea, η Achillea pindicola subsp pindicola, ο κρίνος Lilium albanicum, το Laburnum alpinum, το Veratrum nigrum, το θυμάρι Thymus dolopicus, το Helichrysum plicatum, το Podospermum roseum subsp peristericum, η Satureja horvatii subsp macrophylla, η σιληνή Silene congesta, το Cirsium heldreichii subsp heldreichii, το Seseli parnassicum, οι βιόλες Viola epirota και Viola rupestris, ο Erigeron alpinus, η φριτιλάρια Fritillaria thessala subsp ionica, το Doronicum austriacum, το γεράνι Geranium reflexum, η Aubrieta scardica και ο Rhynchocorys elephas subsp elephas. Άλλα ενδιαφέροντα είδη των Αγράφων είναι το Vincetoxicum speciosum, η Pinguicula crystallina subsp hirtiflora, ο κρίνος Lilium chalcedonicum, η Pedicularis graeca, ο Acantholimon graecum, το κολχικό Colchicum graecum, η Artemisia absinthium, η Limosella aquatica, το αγριογαρύφαλλο Dianthus sylvestris subsp sylvestris, η Saxifraga sempervivum, το Sempervivum heuffelii, το Sempervivum marmoreum subsp marmoreum, η Veronica orsiniana subsp orsiniana, η Anemone apennina subsp apennina, η Orthilia secunda, η Scutellaria alpina, η Rorippa thracica και η Noccaea brevistyla subsp pseudorivularis. Στα Άγραφα απαντώνται και οι ορχιδέες Cephalanthera damasonium, Cephalanthera rubra, Epipactis atrorubens, Epipactis helleborine, Epipactis subclausa, Dactylorhiza sambucina, Dactylorhiza pindica, Dactylorhiza saccifera, Himantoglossum jankae, Gymnadenia conopsea, Νeottia ovata, Platanthera chlorata, Neotinea maculata, Orchis mascula, Orchis purpurea, Orchis simia, Orchis pallens, Ophrys reinholdii, Ophrys apifera, Ophrys epirotica και Ophrys hebes.
Τα Άγραφα λόγω της μεγάλης τους έκτασης φιλοξενούν ακόμα πολλά σπάνια είδη της ορνιθοπανίδας. Στην περιοχή ζουν λίγες ομάδες από όρνια, ενώ περιστασιακή είναι η παρουσία του ασπροπάρη. Η πετροπέρδικες είναι κοινές στις περισσότερες βουνοπλαγιές, ενώ στις χαράδρες ζουν οι μπούφοι. Από τα αρπακτικά πουλιά στο βουνό πετούν χρυσαετοί, φιδαετοί, γερακαετοί, σφηκιάρηδες, γερακίνες, ξεφτέρια, σαΐνια, διπλοσάινα, πετρίτες, βραχοκιρκίνεζα, δεντρογέρακα και σπάνια χρυσογέρακα. Στα αλπικά απαντώνται χιονάδες, ωχροκελάδες, χιονοψάλτες, σταχτοπετρόκληδες, πυρροκότσυφες, χιονοκότσυφες, τοιχοδρόμοι, κιτρινοκαλιακούδες, κοκκινοκαλιακούδες, χιονόστρουθοι και βλαχοτσίχλονα. Η ορνιθοπανίδα συμπληρώνεται από είδη, όπως μπεκάτσες, φασσοπερίστερα, φάσσες, τρυγόνια, κούκοι, χουχουριστές, κουκουβάγιες, γιδοβύζια, βουνοσταχτάρες, βραχοχελίδονα, τσαλαπετεινοί, μαύροι δρυοκολάπτες, πράσινοι δρυοκολάπτες, πευκοδρυοκολάπτες, λευκονώτες δρυοκολάπτες, δεντροσταρήθρες, δεντροκελάδες, σταχτοσουσουράδες, νεροκότσυφες, τρυποφράχτες, θαμνοψάλτες, αηδόνια, φοινίκουροι, γαλαζοκότσυφες, τσίχλες, γερακότσιχλες, θαμνοτσιροβάκοι, βουνοφυλλοσκόποι, πυρροβασιλίσκοι, χρυσοβασιλίσκοι, δρυομυγοχάφτες, ελατοπαπαδίτσες, καστανοπαπαδίτσες, αιγίθαλοι, δεντροτσοπανάκοι, βραχοτσοπανάκοι, αετομάχοι, κίσσες, συκοφάγοι, φανέτα, λούγαρα, σκαρθάκια, σταυρομύτες, κοκκοθραύστες, σιρλοτσίχλονα, βουνοτσίχλονα και χρυσοτσίχλονα.
Η πανίδα των αμφιβίων αποτελείται από σαλαμάνδρες, κοινούς τρίτωνες, αλπικούς τρίτωνες, φρύνους, πρασινόφρυνους, κιτρινομπομπίνες, δεντροβάτραχους, γραικοβάτραχους, σβελτοβάτραχους και βαλκανοβάτραχους. Στα Άγραφα συναντώνται οι περιοχές κατανομής και των τριών χερσαίων χελωνών που ζουν στη χώρα μας: της μεσογειακής χελώνας, της γραικοχελώνας και της κρασπεδωτής χελώνας. Η ερπετοπανίδα είναι πολύ πλούσια και περιλαμβάνει είδη, όπως το κονάκι, ο τυφλίτης, το σαμιαμίδι, η σαύρα της Ρούμελης, η τρανόσαυρα, το σιλιβούτι, η τοιχογουστέρα, η σαύρα του Ταύρου, ο στεφανοφόρος, ο έφιος, ο λαφιάτης, η δεντρογαλιά, ο σαπίτης, το νερόφιδο, η σαΐτα, το αγιόφιδο, ο λαφιάτης του Ασκληπιού, το σπιτόφιδο και η κοινή οχιά. Στα θηλαστικά συμπεριλαμβάνεται η περιστασιακή παρουσία της αρκούδας και η μόνιμη παρουσία του λύκου, ενώ στα δάση ζούνε ακόμα ζαρκάδια και αγριόγατες. Αλλά είδη θηλαστικών των Αγράφων είναι οι αγριόχοιροι, οι νυφίτσες, τα κουνάβια, οι ασβοί, οι αλεπούδες, οι λαγοί, οι δασομυωξοί, οι δεντρομυωξοί, οι σκίουροι και διάφορα είδη τρωκτικών και νυχτερίδων. Στα ποτάμια υπάρχουν υγιείς πληθυσμοί από βίδρες. Στα νερά των ποταμών ζουν, μεταξύ άλλων, η ιονική πέστροφα (Salmo farioides), η πελοποννησιακή μπριάνα (Barbus peloponnesius), ο πελοποννησιακός ποταμοκέφαλος (Squalius peloponnensis), η αμερικάνικη πέστροφα (Oncorhynchus mykiss), η ποταμοσαλιάρα (Salaria fluviatilis) και η λιάρα (Telestes pleurobipunctatus). Τέλος, κοντά στη κορυφή Καράβα ζει ένα στενότοπο ενδημικό είδος ακρίδας, το Oropodisma karavica.
Πως θα πάτε
Τα Άγραφα είναι σχετικά κουραστικά στη πρόσβαση λόγω των στενών αλλά ατέλειωτων δρόμων και των συνεχών στροφών. Απέχουν από το Καρπενήσι 69 χιλιόμετρα. Ανάλογα με την περιοχή που θέλετε να επισκεφθείτε, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε σαν σημείο αφετηρίας και διαμονής τα χωριά Άγραφα, Αργιθέα, Πετρίλο ή Νεοχώρι Καρδίτσας. Προσοχή στη βενζίνη γιατί υπάρχουν ελάχιστα πρατήρια και καλό είναι να ρωτάτε τους ντόπιους για την κατάσταση των δρόμων. Τα Άγραφα θέλουν χάρτες, προετοιμασία και προσοχή.
[widgetkit id=”56″]
,
