Η Περιοχή της Αργιθέας

Στο κέντρο της ηπειρωτικής Ελλάδας και στο τμήμα εκείνο των θεσσαλικών Αγράφων που περικλείεται μεταξύ των Π.Ε. Καρδίτσας, Τρικάλων, Άρτας και Ευρυτανίας, απλώνεται η περιοχή της Αργιθέας.

Το βουνό και η πέτρα είναι τα κυρίαρχα στοιχεία της περιοχής. Ολόκληρη η Αργιθέα σκεπάζεται από έλατα, οξυές. καστανιές, κέδρους, βελανιδιές και πουρνάρια. Τα χωριά απλώνονται σε αμφιθεατρικό συνήθως σχηματισμό στις πλαγιές των βουνών.

Η πρόσβαση σε αυτά στο μεγαλύτερο μέρος της είναι εύκολη, ενώ δεν λείπουν και οι περιπτώσεις που η διαδρομή δυσκολεύει, καθώς οι δρόμοι είναι συνήθως χωματόδρομοι. Έντονες είναι εδώ οι ιστορικές μνήμες της περιοχής, καθώς στην αρχαιότητα κατοικούσαν οι Αθαμάνες, απόγονοι του Αθαμάνα, βασιλιά της Βοιωτίας. Πολλά και αξιόλογα είναι τα μνημεία της βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου.

Η Αργιθέα υπάγεται στην Π.Ε. Καρδίτσας, στα νοτιοδυτικά της Π.Ε. και βρίσκεται στα όρια των Π.Ε. Καρδίτσας, Τρικάλων, Άρτας, Αιτωλοακαρνανίας και Ευρυτα­νίας. Απλώνεται σε μια έκταση 404 τετραγωνικών χιλιομέτρων που στο συντριπτικό πο­σοστό αποτελείται από μια βουνοθάλασσα και τις ρεματιές που σχηματίζουν, κα­θώς και ένα μικρό ποσοστό ομαλότερου εδάφους από την κοιλάδα που σχηματίζει ο Αχελώος ποταμός.

Τα βουνά ξεπερνούν σε ύψος τα 2.000 μέτρα Καράβα, Βουτσικάκι, Ντελιδίμι, ή τα φτάνουν, Καραβούλα, Τύμπανος, Γαλάτσι.

Ανάμεσά τους κυλούν οι παραπόταμοι του Αχελώου, Πετριλιώτης, Ανθηριώτης, Λιασκοβίτης, Παλιοχωρίτικη ρεματιά, Ποταμάκια Βραγκιανών και στα όρια με Ευρυ­τανία, ο Πλατανιάς.

Σε ένα παρακλάδι του πετριλιώτη προς τη Στεφανιάδα σχηματίστηκε το 1963 από κατολίσθηση η ομώνυμη «λίμνη Στεφανιάδας».

Στα δυτικά, σύνορο με την Άρτα και λίγο πιο νότια με Αιτωλοακαρνανία, ο Θεός των ποταμών Αχελώος.

Η Αργιθέα ανήκει στα Άγραφα και απελευθερώθηκε μαζί με την υπό­λοιπη Θεσσαλία το 1881 από τους Τούρκους και έγινε Δήμος (ένας από τους 12 των Αγράφων) μέχρι το 1912 που διαλύθηκε ο Δήμος και τα χωριά σχημάτισαν ξεχωρι­στές κοινότητες.

Το 1998 με τον νομοσχέδιο Καποδίστριας συγκροτήθηκε το Διοικητικό σχήμα από 2 Δήμους,

ΑΡΓΙΘΕΑΣ που περιελάμβανε τα χωριά (Ανθηρό – έδρα, Αργιθέα, Θερινό, Ελληνικά, Καλή Κώμη, Μεσοβούνι, Καρυά, Πετρωτό).

ΑΧΕΛΩΟΥ που περιελάμβανε τα χωριά (Βραγκιανά – έδρα, Αργύρι, Καταφύλλι και Μάραθος)

και τη Διευρυμένη Κοινότητα ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΡΓΙΘΕΑΣ που περιλαμβάνει τα χωριά (Πετρίλο – έδρα, Βλάσι, Δροσάτο, Κουμπουριανά, Φουντωτό, Λεοντίτο, Φουντωτό και Στεφανιάδα).

Σύνολο χωριών 20.

Σήμερα με το νομοσχέδιο Καλλικράτης αποτελεί ενιαίο Δήμο με έδρα το Ανθηρό και ιστορική έδρα το Πετρίλο.

Οι Αργιθεάτες όπου ζουν και εργάζονται, οργανώνονται σε Συλλόγους. Υπάρχουν 8 Σύλλογοι Αργιθεατών ανά την Ελλάδα (με την έννοια ότι εκπροσωπούν και τα 20 χωριά) και 22 Σύλλογοι, τοπικοί των επί μέρους χωριών.

Στην περιοχή της Αργιθέας υπάρχουν ευρήματα που δείχνουν ότι η περιοχή κατοι­κείται συνεχώς από την νεολιθική εποχή.

Στους ιστορικούς χρόνους στην περιοχή κατοικούσαν οι Αθαμάνες, ελληνικό φύλο απόγονοι του Αθάμαντος, βασιλιά της Βοιωτίας και γαμβρού του Κάδμου.

Η Αθαμανία άκμασε κατά τους ελληνιστικούς χρόνους 4ος – 1ος π.Χ. αιώνας). Σπου­δαιότερος βασιλιάς ο Αμύναδρος που βασίλευε την εποχή του Φίλιππου του Γ΄ βα­σιλιά της Μακεδονίας με τον οποίο ήλθε σε ρήξη και η Αθαμανία κυριεύτηκε από τους Μακεδόνες το 191 π.Χ. ως το 189 π.Χ. που με την βοήθεια των Αιτωλών ο Αμύνανδρος ξανακέρδισε τη βασίλειό του.

Σε πολλές τοποθεσίες και χωριά υπάρχουν λείψανα της κατοίκησης των Αθαμάνων. Στο υπέροχο δελφικό τοπίο του Καταφυλλίου (Σελιπιανά) ορατά είναι τα λείψανα του τείχους, τμημάτων οικιών και τάφων. Αρχαίοι οικισμοί έχουν εντοπισθεί στις περιοχές των χωριών Βραγκιανά, Πετρίλο, Βλάσι, Ελληνικά (Μαρτέτζικο), Καρυά (Τριζόλο), Πετρωτό (Λιάσκοβο).

Στην περιοχή Θερινού – Αργιθέας, στη θέση «Ελληνικά» βρίσκεται ίσως ο πιο αξιό­λογος αρχαιολογικός χώρος, ο οποίος ταυτίζεται από αρκετούς ιστορικούς και πε­ριηγητές με την «Αργιθέα», πρωτεύουσα των Αθαμάνων. Στον αρχαιολογικό αυτό χώρο, ο οποίος βρίσκεται στην πιο σύντομη οδό από την αρχαία Αμβρακία (Άρτα) ως τους Γόμφους (Μουζάκι) γίνανε τα τελευταία χρόνια ανασκαφικές έρευνες. Αξιόλογα τα ευρήματα, όσα γλίτωσαν από τους αρχαιοκάπηλους.

Αναπόσπαστο κομμάτι των Αγράφων, η ιστορία της κατά τους βυζαντινούς και με­τέπειτα χρόνους συμβαδίζει με αυτή των Αγράφων.

Στην Αργιθέα είχε το αρματολίκι του ο Μπουκοβάλας (Αργύρι), την έδρα του ο Κα­ραϊσκάκης (Λεοντίτο, Μονή Σπηλίας) και πολλοί άλλοι κλεφταρματολοί.  Ο Κα­ραούλης πριν την απελευθέρωση το 1881.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Αργιθέα, στα μοναστήρια Κώστη και Μεταμόρφωση Βραγκιανών φιλοξενήθηκαν οι 54 Σουλιώτες (από 1.148) που σώθηκαν το 1803 από τη Μονή Σέλτσου.

Στο Σημίνικο ήλθε ο Κατσαντώνης να γιατρευτεί από την ευλογιά, στην Με­ταμόρφωση Βραγκιανών, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του (έως 12) ο Κοσμάς ο Αιτωλός.

Πολλά ακούγονται για την προέλευση της λέξης Αργιθέα. Δεν υπάρχει σε κανένα λεξικό πριν την απελευθέρωση.

Αργιθέα σύνθετη λέξη από το αργός + θέα = μεγάλη θέα, απέραντη θέα, λευκή θέα (λόγω της διαύγειας).

Διακύμανση του πληθυσμού από την απελευθέρωση έως σήμερα

*     To 1928 oι οικισμοί του Ανθηρού, Άγιοι Απόστολοι (100), Κατούσι (254), Κριτσάρι (166), Λαγκάδι (145) και Σπηλιά (Κούκοι – 100) απογράφτηκαν στην κοινότητα Αμπελικού (Μπόσκλαβου).

Στις αρχικές απογραφές τα χωριά Καλή Κώμη και Ελληνικά διαφοροποιούνται στην πληθυσμιακή εξέλιξη ανάλογα με τους οικισμούς που πότε απογραφόταν στα Ελληνικά και πότε στην Καλή Κώμη.

Τα Γρυμπιανά μετά την απογραφή του 1920 απογράφονται ως οικισμός των Βραγκιανών.

Όλα τα στοιχεία των απογραφών αναφέρονται στο νόμιμο πληθυσμό εκτός της απογραφής του 2011 που αναφέρεται στον μόνιμο πληθυσμό. Το 2011 ο μόνιμος πληθυσμός είναι 3.450 και ο νόμιμος 6.707.

Αναλυτικά: Διαμέρισμα Αργιθεάς (νόμιμος) 3.061 – (μόνιμος) 1.374

Διαμέρισμα Αν. Αργιθέας: (νόμιμος) 1.036 – (μόνιμος) 908

Διαμέρισμα Αχελώου: (νόμιμος) 1.610 – (μόνιμος) 1.168

Ο Πουκεβίλ στην περιοδεία του στη Θεσσαλία το 1806 αναφέρει σχετικά με τον πληθυσμό των Αγραφιώτικων χωριών: Πετρίλλος (Πετρίλον) οικογένειες 1000 ή 100, Κουμπουριανά οικ. 50, Λεοντίτος οικ. 100, Μπουκοβίτσα οικ. 60, Μικρά Βραγγενά οικ. 30 και Λιάσκοβο οικ. 40.