Γράφει:
H Βασιλική Μπενέκη
Κοινωνική Λειτουργός
Του Κέντρου Κοινότητας Βραγκιανών
Του Δήμου Αργιθέας
«Αν δεν πηγαίνει καλά ο κόσμος, εγώ φταίω και κανένας άλλος»
(Ν. Καζαντζάκης)
Είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο ότι το θέμα του κοινωνικού αποκλεισμού αποτελεί πέραν του κοινωνικού και θέμα πρόληψης, ιδιοσυγκρασίας και προσωπικής ευθύνης.
Αλλά και «Αν σε μια κοινωνία μεμονωμένα άτομα ευτυχούν τότε και το κοινωνικό σύνολο θα ακολουθήσει την γενική δυστυχία», και «Αν σε μια κοινωνία μεμονωμένα άτομα δυστυχούν τότε και οι υπόλοιποι θα ακολουθήσουν την γενική ευτυχία».
(Ε. Παπανούτσος.)
Το θέμα του κοινωνικού αποκλεισμού είναι τόσο πολύπλοκο και δυσεπίλυτο ώστε να αποτελεί μια δαμόκλεια σπάθη.
Σε ό,τι αφορά τα αίτια του φαινομένου αυτά είναι πολυπαραγοντικά. Ειδικότερα, ο κοινωνικός αποκλεισμός οφείλεται σε έλλειψη στήριξης από το οικογενειακό περιβάλλον ,σε έλλειψη παροχής εφοδίων από το σχολείο, στην χρήση αλκοόλ και ουσιών και στην ανεργία.
Ειδικότερα, στην οικογένεια υφίσταται έλλειψη κατανόησης, ζεστασιάς και συζήτησης. Επίσης , το οικογενειακό περιβάλλον δεν εμφυσεί στους νέους κοινωνικές αξίες και αρχές όπως αυτές της συνεργατικότητας, του σεβασμού της ανθρώπινης υπόστασης και της αλληλεγγύης. Επιπλέον, οι γονείς δεν συζητούν με τους νέους τα προβλήματά τους στο σχολείο με αποτέλεσμα να υπάρχει έλλειψη γνώσεων , χαμηλή αυτοεικόνα και έλλειψη εξειδίκευσης. Ιδιαίτερα σε δύσβατες και φυσικά απομονωμένες περιοχές όπου οι κάτοικοι κυρίως είναι ηλικιωμένοι , ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι πιο έντονος.
Αλλά και στο σχολείο η έλλειψη γνώσεων και εξειδίκευσης οδηγεί σε περιορισμένες ευκαιρίες για απασχόληση καθώς και σε ανεργία. Παράλληλα, η έλλειψη στήριξης από τους δασκάλους οξύνει την χαμηλή αυτοεικόνα των μαθητών και οδηγεί σε ανεπαρκή εφόδια για την επαγγελματική αποκατάστασή τους. Επιπλέον υφίστανται μειωμένα κίνητρα για εξειδίκευση και για απόκτηση διδακτορικού διπλώματος. Οι νέοι δεν είναι φιλόδοξοι και δεν κυνηγούν την υστεροφημία σε αντίθεση με τους προγόνους μας.
Αλλά και πέρα από το σχολείο η χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών δυσχεραίνει την επικοινωνία των ανθρώπων. Ειδικότερα, το αλκοόλ είναι υπεύθυνο και για πολλές ψυχικές νόσους όπως είναι το παραλήρημα, τα κενά μνήμης και ο αποπροσανατολισμός του χωρόχρονου. Επιπλέον , η μνήμη , η κρίση και η αντίληψη του ατόμου επηρεάζεται, γεγονός που καθιστά την επικοινωνία περαιταίρω δύσκολη. Σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να προκαλέσει και παρανοειδή σχιζοφρένεια που δυσχεραίνει επιπλέον την επικοινωνία. Αλλά και ορισμένες ναρκωτικές ουσίες είναι ταυτόχρονα ψυχοδραστικές. Τέτοιες είναι η κάνναβη ,η κοκαΐνη ,ο καπνός , η παπαρούνα και τα άλλα οπιούχα, τα στρυχνοειδή και το θανατηφόρο Atropa belladonna τα οποία δυσχεραίνουν την επικοινωνία αφού προκαλούν ψυχικές νόσους, ψευδαισθήσεις και παραληρητικές ιδέες.
Επίσης, εκτός από την χρήση ουσιών η ανεργία συντελεί περαιτέρω στον κοινωνικό αποκλεισμό. Πιο συγκεκριμένα προκαλεί πρόσθετες οικονομικές δυσχέρειες και περιορισμένες ευκαιρίες για εξόδους. Συχνά, οι έξοδοι για καφέ η φαγητό αποτελούν ως επί το πλείστον πολυτέλεια για τους ανέργους. Ακόμη και τα ταξίδια ή οι διακοπές σε μακρινούς προορισμούς είναι παρελθόν. Επομένως, το φάσμα της ανεργίας συμβάλλει στην περιθωριοποίηση των νέων και στην σύσταση αντισυστημικών ομάδων. Έτσι, η ανεργία μειώνει περαιτέρω τις ευκαιρίες και για την οικογενειακή αποκατάστασή τους.
Σε ό,τι αφορά τους τρόπους διαχείρισης του κοινωνικού αποκλεισμού αυτοί είναι πολλοί και ποικίλοι.
Ειδικότερα, η οικογένεια πρέπει να καλλιεργεί στους νέους ένα πνεύμα ζεστασιάς και κατανόησης. Οι γονείς οφείλουν να συμμερίζονται τα συναισθήματα των παιδιών και τα προβλήματά τους στο σχολείο. Συνάμα οφείλουν να αφιερώνουν ελεύθερο χρόνο στα παιδιά τους και να μοιράζονται μαζί τους κοινά ενδιαφέροντα. Επιπλέον, πρέπει να εμφυσούν στους μαθητές την δίψα για μάθηση και γνώση, ώστε αυτοί να λαμβάνουν τα κατάλληλα εφόδια για την επαγγελματική τους αποκατάσταση και την ομαλή ένταξή τους στο κοινωνικό σύνολο.
Αλλά και πέρα από την οικογένεια, σ το σχολείο , το μάθημα της αγωγής του πολίτη πρέπει να εμφυσεί στους μαθητές τον πλουραλισμό και την αποδοχή του διαφορετικού .Ιδιαίτερα, σε σχολεία που φιλοξενούν μαθητές από διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα οι αλλοδαποί μαθητές δεν πρέπει να περιθωριοπούνται. Επίσης, η συνάντηση δύο με τρεις φορές εβδομαδιαίως μαθητών και δασκάλων με κοινωνικούς λειτουργούς καθίσταται ωφέλιμη.
Πέρα από το σχολείο, τα μέσα ευρείας ενημερώσεως οφείλουν να προβάλλουν στους νέους υγιή πρότυπα όπως είναι οι αθλητές και οι επιστήμονες. Αλλά και η τηλεόραση οφείλει να προβάλλει προγράμματα επιμορφωτικά σε διάφορους τομείς όπως είναι τα ντοκιμαντέρ ή οι ιστορικές γνώσεις και όχι μόνο την «νόθα ψυχαγωγία». Ακόμη ωφέλιμο είναι να προβάλλει ταινίες που είναι ενάντια στη ν μισαλλοδοξία και τον ρατσισμό.
Αλλά και πέρα από τα μέσα μαζικής ενημερώσεως, οι ειδικοί επιστήμονες οφείλουν να συμβάλλουν στην αναχαίτιση του φαινομένου του κοινωνικού αποκλεισμού. Ειδικότερα, πρέπει να προσληφθούν περισσότεροι κοινωνικοί λειτουργοί στα σχολεία, τόσο στα γενικά όσο και στα ειδικά. Επιπλέον, πρέπει να διεξάγονται ημερίδες ενημέρωσης – ευαισθητοποίησης από ειδικούς τόσο για την πρόληψη όσο και για την αναχαίτιση του φαινομένου .Αθλητικές ενασχολήσεις (κολύμβηση – καλαθοσφαίριση κ.α.) μπορεί να αποβούν πολύ ωφέλιμες. Αλλά και η συγκρότηση σχολών γονέων από ειδικούς συντελεί στην άμβλυνσή του προβλήματος.
Εν κατακλείδει, το φαινόμενο του κοινωνικού αποκλεισμού είναι τόσο πολύπλοκο και δυσεπίλυτο ώστε αποτελεί δαμόκλεια σπάθη. Ειδικότερα, χρειάζεται η συνεργασία πολλών φορέων για την διαχείρισή του , όπως είναι η κοινωνική πρόνοια , οι κοινωνικοί λειτουργοί, τα μέσα ευρείας ενημερώσεως, και τα τυπικά και άτυπα δίκτυα κοινωνικής υποστήριξης. Εξάλλου, οφείλουμε να «Είμαστε στο εμείς και όχι στο εγώ» όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ρήγας Φεραίος ή Βελεστινλής.
