Γράφει:
η Βασιλική Μπενέκη
Κοινωνική Λειτουργός
Του κέντρου κοινότητος Βραγκιανών
Του Δήμου Αργιθέας
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας Π.Ο.Υ. (1952) «ο αλκοολισμός είναι μια χρόνια διαταραχή της συμπεριφοράς που εκδηλώνεται με επανειλημμένη, σταθερή και συνεχή χρήση οινοπνεύματος και οινοπνευματωδών ποτών , σε ποσότητες οι οποίες είναι έξω από το κοινωνικό ή και ιατρικό πλαίσιο.. Η χρήση αυτή γίνεται σε βαθμό που επηρεάζει δυσμενώς την υγεία του χρήστη και την επαγγελματική , κοινωνική και ευρύτερη λειτουργία του».
Η αλκοόλη αποτελεί μια ιδιόμορφη ουσία που σε υπέρμετρες δόσεις επηρεάζει την χημική ομοιόσταση του εγκεφάλου, τον προσανατολισμό και την αντίληψη .Η συνιστώμενη ποσότητα κατανάλωσης αλκοόλ είναι τα 0,5 mg ημερησίως για τους άνδρες και μικρότερη ποσότητα ανοχής για τις γυναίκες(0,2 mg περίπου.) Επιπλέον, ο Πλάτων συστήνει σε επιστολή του πλήρη αποχή από την χρήση οίνου έως την ηλικία των δεκαοκτώ ετών, ενώ και μέχρι τα εικοσιπέντε μόνο υπό την εποπτεία κάποιου ενήλικα .Ακόμα, συμμετοχή στα Ελευσίνια μυστήρια συστήνεται μόνο αν κάποιος έχει κλείσει τα τριάντα του χρόνια.
Επομένως, η υπέρμετρη χρήση αλκοόλ συνδέεται με ένα ευρύτερο πλαίσιο οικογενειακών, κοινωνικών , ιατρικών αλλά και οικονομικών προβλημάτων.
Σέ ό,τι αφορά τις φάσεις του αλκοολισμού, αυτές διακρίνονται στην προαλκοολική φάση, στην πρόδρομη , στην κρίσιμη και στην χρόνια φάση .
Η προαλκοολική φάση συνίσταται στην ευκαιριακή χρήση αλκοόλ κυρίως σε ευχάριστες περιστάσεις.
Η πρόδρομη φάση του αλκοολισμού συνίσταται στην κατανάλωση όχι ιδιαίτερα μεγάλης ποσότητας αλκοόλ, ενώ το άτομο παράλληλα είναι σε θέση να συμμετάσχει σε κοινωνικές εκδηλώσεις.
Η κρίσιμη φάση του αλκοολισμού έγκειται στην απώλεια ελέγχου της κατανάλωσης οινοπνεύματος. Το άτομο αδυνατεί να σταματήσει το ποτό και όλες οι κοινωνικές εκφάνσεις και τα γεύματά του είναι άμεσα συνυφασμένα με αυτό. Χαρακτηριστικό εδώ αποτελούν τα κενά μνήμης της προηγούμενης ημέρας και οι εκδηλώσεις βίας προς τα ασθενέστερα μέλη της οικογένειας.
Σε ό,τι αφορά την χρόνια φάση η κατανάλωση αλκοόλ είναι καθημερινή και αποτελεί βασικό τομέα που καθορίζει την ανθρώπινη συμπεριφορά. Οι σωματικές, ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις είναι εμφανείς στην κοινότητα.
Σε ό, τι αφορά τα αίτια του φαινομένου του αλκοολισμού , αυτά είναι πολλά και ποικίλα και ανάγονται σε βιολογικά ή γενετικά, περιβαλλοντολογικά ή κοινωνικά – πολιτισμικά αλλά και οικονομικά.
Ιδιαίτερα, το οικογενειακό περιβάλλον διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην αποχή ή στην κατανάλωση αλκοόλ. Αυτή αποτελεί βασικό θεσμό για την κοινωνικοποίηση του ανθρώπου και αν είναι αδιάφορη ή όχι μπορεί να παροτρύνει ή να αποτρέψει την στροφή του ατόμου στον αλκοολισμό. Η κατανάλωση αλκοόλ επομένως συνδέεται με ποικίλες περιστάσεις και κοινωνικές συνθήκες είτε ευχάριστες είτε δυσάρεστες. Παράδειγμα αποτελεί η συμμετοχή σε εκδηλώσεις ψυχαγωγικού χαρακτήρα. Επίσης, γονείς που κάνουν χρήση αλκοόλ για να αποφύγουν τα προβλήματα της καθημερινής ρουτίνας συντελούν ώστε τα παιδιά να αποκτήσουν μια πρώτη επαφή με αυτό.
Αλλά και πέρα από την οικογένεια, το ευρύτερο φιλικό περιβάλλον γαλουχεί τους εφήβους με αρνητικά πρότυπα και συμπεριφορές, προκειμένου να γίνουν κοινωνικά αποδεκτοί. Επομένως, οι παρέες των συνομηλίκων διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στην αποχή ή στην κατανάλωση αλκοόλ. Εξάλλου, «Ομιλίαι κακαί φθείρουσιν ήθη χρηστά». Επιπρόσθετα, η αδυναμία σύναψης φιλικών σχέσεων από τους νέους, τους καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτους στην κατανάλωση αλκοόλ. Ιδιαίτερα σε δύσβατες και φυσικά απομονωμένες περιοχές, η μοναξιά των κατοίκων, ειδικά των ηλικιωμένων, οξύνει το πρόβλημα. Αλλά και στις μεγαλουπόλεις το φαινόμενο της αστυφιλίας με την υλική ευμάρεια δεν έλυσε το πρόβλημα του αλκοολισμού.
Πέρα από την οικογένεια, ορισμένοι ψυχολογικοί και πολιτισμικοί παράγοντες επιτείνουν το φαινόμενο. Συγκεκριμένα, σε άτομα που έχουν βιώσει από νεαρή ηλικία κακοποίηση σωματική ή ψυχολογική οι πιθανότητες κατανάλωσης αλκοόλ διευρύνονται. Επίσης, μαθητές που έχουν υποστεί την απόρριψη από το οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον έχουν χαμηλή αυτοεικόνα, γεγονός που τους καθιστά ευάλωτους στην κατανάλωση αλκοόλ ή καπνού. Εξάλλου, το άγχος και οι νευρώσεις είναι φαινόμενα της σύγχρονης εποχής. Οι νέοι επιπλέον καλούνται να διαχειριστούν το πρόβλημα της ανεργίας και της οικογενειακής αποκατάστασης.
Σε ό,τι αφορά τους τρόπους πρόληψης και διαχείρισης του αλκοολισμού μπορούμε να πούμε ότι είναι τόσο πολύπλοκοι και δυσεπίλυτοι, ώστε να αποτελούν μια δαμόκλεια σπάθη.
Η οικογένεια πρωτίστως πρέπει να διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στην αντιμετώπισή του. Πιο συγκεκριμένα, οι γονείς οφείλουν να αφιερώνουν ελεύθερο χρόνο στα παιδιά τους, στα πλαίσια γόνιμου και εποικοδομητικού διαλόγου για τα προβλήματά τους .Επίσης, να τα ενθαρρύνουν να εκφράσουν τις ιδέες και τα συναισθήματά τους για το σχολείο. Επίσης, πρέπει να εμφυσήσουν σε αυτά κοινωνικές αξίες και αρχές, όπως είναι αυτές της ισότητας, της συνεργασίας και της αλληλεγγύης .Επιπλέον, πρέπει να συσταθούν σχολές γονέων από ειδικούς όπως είναι οι κοινωνικοί λειτουργοί.
Πέρα από το οικογενειακό περιβάλλον, και το σχολείο οφείλει να διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο. Ειδικότερα, στο σχολείο, στο μάθημα της αγωγής του πολίτη, πρέπει να εισαχθεί ως μάθημα το πρόβλημα του αλκοολισμού. Επιπλέον, πρέπει να συγκροτηθούν ημερίδες ενημέρωσης – ευαισθητοποίησης από ειδικούς όπως είναι οι κοινωνικοί λειτουργοί . Επίσης, πρέπει να προκηρυχθούν περισσότερες θέσεις κοινωνικών λειτουργών στα σχολεία για την διδασκαλία της πρόληψης του φαινομένου.
Αλλά και στον τομέα της κοινότητας, ορισμένες δομές απεξάρτησης μπορούν να συμβάλλουν στην άμβλυνσή του. Τέτοιες δομές είναι το Πολυδύναμο Κέντρο Αντιμετώπισης Αλκοολικών και κρίσης των χρηστών ναρκωτικών Ιωαννίνων και το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ιωαννίνων -ειδική μονάδα αλκοολικής αποτοξίνωσης. Επιπρόσθετα, το ΚΕΘΕΑ σε διάφορες πόλεις της επικράτειας, όπως το ΚΕΘΕΑ Αθηνών (τύπου Α για την σωματική απεξάρτηση αλκοολικών) , Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων και Λάρισας. Επίσης, η ψυχιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών- Αιγινήτειο και το ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής στο Δαφνί- Μονάδα απεξάρτησης 18 άνω, το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ηρακλείου, το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο και το Γενικό Νοσοκομείο Πατρών «Αγ. Ανδρέας» και το Νοσοκομείο Παπανικολάου Θεσσαλονίκης. Τέλος, η γνωσιακή ψυχοθεραπεία ή η συμβουλευτική, δύνανται να αμβλύνουν το πρόβλημα. Αλλά και η εκτόνωση του άγχους και της καθημερινής ρουτίνας μέσα από πιο υγιείς συμπεριφορές, όπως είναι η άθληση και η κολύμβηση , είναι ωφέλιμες.
Συμπερασματικά, το πρόβλημα του αλκοολισμού είναι τόσο πολύπλοκο και δυσεπίλυτο που απαιτεί την συνεργασία πολλών φορέων όπως είναι η κοινωνική πρόνοια, τα νοσοκομεία και οι κοινωνικοί επιστήμονες. Συγχρόνως, αποτελεί και ζήτημα ιδιοσυγκρασίας, επιλογών και προσωπικής ευθύνης. Ειδικότερα, ο συγγραφέας Χρήστος Γεωργακόπουλος αναφέρει χαρακτηριστικά:
«Πρόσεξε τις σκέψεις σου γιατί αυτές γίνονται λόγια,
τα λόγια γίνονται πράξεις,
οι πράξεις γίνονται συνήθειες
και οι συνήθειες αντικατοπτρίζουν το χαρακτήρα σου».
