«Να ‘μουνα πετροπέρδικα στα πλάγια του Πετρίλου…»
Το Πετρίλο στο πέρασμα των χρόνων…
Το Πετρίλο, Ιστορική έδρα του Δήμου Αργιθέας, είναι ένα ιστορικό χωριό, που ανήκει στον ορεινό όγκο της Π.Ε. Καρδίτσας. Πρόκειται για ένα από τα καλύτερα θέρετρα της περιοχής με πλούσια βλάστηση, γραφικά σπίτια και μοναδικές εκκλησίες Βρίσκεται περίπου στο κέντρο των βορείων Αγράφων. Είναι χτισμένο στις πλαγιές τους σε υψόμετρο 1160 m. Είναι το μεγαλύτερο χωριό στην Ανατολική Αργιθέα, με μακρόχρονη ιστορία. Η ονομασία είναι Πετρίλο αλλά οι κάτοικοι επειδή αποτελείται από πολλούς συνοικισμούς το αποκαλούν Πετρίλια (το τοπωνύμιο Πετρίλο είναι ελληνικό). Η γεωγραφική του θέση αποτελεί κομβικό σημείο, μιας και οι βουνοπλαγιές του συνιστούν σύνορο. Οι ψηλότερες βουνοκορφές γύρω από το χωριό είναι η Καράβα (2184 m) με απέραντη θέα προς τους νομούς Τρικάλων και Άρτας και το Βουτσικάκι (2154 m), από όπου κανείς μπορεί να θαυμάσει την απίστευτη θέα, από τη Λίμνη Πλαστήρα μέχρι και τον Όλυμπο και τους νομούς Καρδίτσας και Τρικάλων. Στα Ανατολικά του χωριού λίγο πιο κάτω από την κορυφή Βουτσικάκι, στη θέση Εννιά Βρύσες, πηγάζει ο Πετριλιώτης ποταμός, ο οποίος, διασχίζοντας το χωριό καταλήγει δυτικότερα στον Αχελώο. Το Πετρίλο απαρτίζεται από τους συνοικισμούς Λιβάδια, Καμπουρέικα,(Πολύδροσο), Αργυρέικα, Μάγειρο, Βλαχογιαννέικα, Τεκέικα-Κουκλαρέικα-Παγουρέικα, Λαθηρέικα, Κρανιά (Χάρη), Χαλκιόπουλο, Βασιλάδες και Ρώσση, οι οποίοι είναι διάσπαρτοι αμφιθεατρικά στα βουνά, σχηματίζοντας έτσι ένα «πέταλο». Οι παραπάνω «μαχαλάδες», όπως χαρακτηρίζονται από τους ντόπιους, χωρίζονται από τον Πετριλιώτη ποταμό, που διασχίζει το χωριό και εκβάλλει στον Αχελώο. Στα δυτικά και βόρεια του υψώνεται η Καράβα (2.184 μ), ενώ ολόγυρά του αντικρίζει κανείς χαμηλότερα βουνά: το Γεννητάκι (1770 μ), το Ζγουρολίβαδο (1977 μ), η Κοκκινόλακκα (1911 μ), το Παλιομάντρι (1832 μ), τα Τρία Σύνορα (1400 μ), οι Τσιούτες (1659 μ), ο Φλάμπουρας (1600 μ), το Χαρίσι (1773 μ), η Τσικρίκα κ.α.
Ιδιαίτερα είναι τα υπάρχοντα δείγματα της τοπικής αρχιτεκτονικής και αξιοπρόσεχτες οι εκκλησίες και τα μοναστήρια του Πετρίλου. Το μεγαλύτερο πανηγύρι γίνεται το Δεκαπενταύγουστο στην Κρανιά όπου χορεύονται όλοι οι δημοτικοί χοροί με κυρίαρχο τον κλειστό Αργιθέας. Οι δυο πολιτιστικοί σύλλογοι, ο ένας τοπικός και ο άλλος με έδρα το Σχηματάρι, ο οποίος εκδίδει την εφημερίδα «Ψηλά Βουνά», έχουν πλούσια δραστηριότητα, αφού οργανώνουν κάθε χρόνο διάφορες αξιόλογες εκδηλώσεις.
Ιστορικές αναφορές
Οι πρώτες αναφορές για το Πετρίλο, ως οικισμό, εντοπίζονται στην ύστερη βυζαντινή εποχή, πριν από την εισβολή των Οθωμανών στο δυτικοθεσσαλικό χώρο (1395-1396), καθώς και σε κάποιες προθέσεις διαφόρων Μονών της ευρύτερης περιοχής. Ο οικισμός αναφέρεται, στην απογραφή του1454/55, ως Petril. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όπως αναφέρουν οι πηγές, έδρασαν στην ευρύτερη περιοχή των Αγράφων οι κλέφτες και οι αρματολοί, όπως ο Καραϊσκάκης, ο Μπουκουβάλας και ο Κατσαντώνης. Για πρώτη φορά συστάθηκε και επίσημα η κοινότητα Πετρίλου το 1912. Το καλοκαίρι του 1944 το Πετρίλο αποτέλεσε την έδρα της Κυβέρνησης της Ελεύθερης Ελλάδας, της επονομαζόμενης Κυβέρνησης του Βουνού, υπό τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Αλέξανδρο Σβώλο και είχε τα γραφεία της στο Δημοτικό Σχολείο Πετρίλου στο συνοικισμό Μάγειρο. Η θέση του χωριού λειτουργούσε σαν φυσικό οχυρό, καθώς είναι περιτριγυρισμένο από τις κορυφές Γκαβέλο, Καράβα και Ντελιδήμ. Διέθετε τέσσερα δημοτικά σχολεία και ένα γυμνάσιο, ταχυδρομείο, αγροτικό ιατρείο, καθώς επίσης και αστυνομικό τμήμα. Τέλος, η πληθώρα των διάσπαρτων ανά συνοικισμό εκκλησιών και μικρών ναών, οι οποίοι υπολογίζονται γύρω στους 19, μαρτυρούν τη βαθιά θρησκευτική πίστη των κατοίκων. Το παλαιότερο εξ αυτών θεωρείται το Μοναστήρι Πετρίλου, Ι.Μ. Γεννεσίου της Θεοτόκου, που ιδρύθηκε στις αρχές του 17ου αιώνα και υπάρχει μέχρι και σήμερα. Αξίζει να σημειωθεί ότι εκεί δίδαξε και ο μεγάλος δάσκαλος του γένους Αναστάσιος Γόρδιος.
Το Πετρίλο χθες
Το Πετρίλο διαχρονικά ήταν από τα πιο ζωντανά χωριά της περιοχής (το 1530, είχε τουλάχιστον οκτώ ενορίες, τουλάχιστον 80 οικογένειες και περί τους 400 κατοίκους).. Το τοπωνύμιο Πετρίλο είναι ελληνικό. Πρόκειται για κυριωνύμιο, που δηλώνει ότι ο οικιστής του οικισμού ονομαζόταν Πετρίλος< Πέτρος. Προϋπήρχε, λοιπόν, και αυτός ο οικισμός της εισβολής των Οθωμανών στον δυτικοθεσσαλικό χώρο (1395/96) και είναι, τουλάχιστον, της ύστερης βυζαντινής εποχής. Σύμφωνα με την απογραφή του 1940 αριθμούσε 1284 κατοίκους και έσφυζε από ζωή. Στις δεκαετίες που επακολούθησαν και με την εσωτερική μετανάστευση, το χωριό όπως και όλη η Αργιθέα άδειασε και οι κάτοικοί του μετακινήθηκαν κυρίως στο Σχηματάρι. Οι Πετριλιώτες ως τότε ασχολούνταν κατά βάση με την κτηνοτροφία (20.000 γιδοπρόβατα έβοσκαν στα πλάγια του) καλλιεργούσαν δημητριακά, διατηρούσαν καρποφόρα δέντρα και εξέτρεφαν μελίσσια. Στο χωριό λειτουργούσαν νερόμυλοι, αλώνια, ξυλουργεία κλπ.
Το Πετρίλο σήμερα
Το Πετρίλο είναι ένα χωριό που σήμερα έχει ελάχιστους μόνιμους κατοίκους, αλλά σφύζει από ζωή τους καλοκαιρινούς μήνες. Αυτό οφείλεται και στο γεγονός ότι είναι η πιο κατάλληλη εποχή για να απολαύσει κανείς την ομορφιά, την ηρεμία του φυσικού περιβάλλοντος αλλά και να γευτεί το δροσερό κρυστάλλινο νερό του Πετρίλου. Επιπλέον την περίοδο αυτή, δίνεται η δυνατότητα στους κατοίκους να έρθουν σε επαφή με την παράδοση του χωριού και να δείξουν το πνεύμα φιλοξενίας τους, με τη διοργάνωση των διαφόρων πανηγυριών, που γίνονται προς τιμήν των εκκλησιών κάθε συνοικισμού. Μέσα από τα πανηγύρια οι κάτοικοι ανταμώνουν μεταξύ τους, αναβιώνουν τα ήθη και τα έθιμα του τόπου τους αλλά και διασκεδάζουν, τραγουδώντας και χορεύοντας σε αργιθεάτικους δημοτικούς σκοπούς. Εκτός όμως από τις θρησκευτικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις , που τα τελευταία χρόνια προσελκύουν ολοένα και περισσότερους επισκέπτες, το χωριό Πετρίλο ενδείκνυται και για ορειβατικούς περιπάτους. Χάρις λοιπόν στα μονοπάτια που τα τελευταία χρόνια χαράχτηκαν στις βουνοκορφές του, με χαρακτηριστικό παράδειγμα του μονοπατιού Ι.Μ. Σπηλιάς – Ι.Μ. Πελεκητής, νέες δράσεις διοργανώνονται με σκοπό την ανάδειξη ορεινών διαδρομών και του κάλλους του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής.
Ιδιαίτερα τα υπάρχοντα δείγματα της τοπικής αρχιτεκτονικής και αξιοπρόσεχτες οι εκκλησίες και τα μοναστήρια του Πετρίλου:
- Ιερός Ναός Μεταμορφώσεως Σωτήρος - Λιβάδια, πανηγυρίζει 6/8
- Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής - Πολύδροσο, πανηγυρίζει 26/7
- Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου – Κουκλαρέικα, πανηγυρίζει 22/5
- Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου – Αργυρέικα (κινητή εορτή)
- Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου – Βλαχογιανέικα, πανηγυρίζει 26/10
- Ιερός Ναός Αγίας Τριάδας – Μάγειρος (κινητή εορτή)
- Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου – Μάγειρος, πανηγυρίζει 6/12
- Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου – Μάγειρος, πανηγυρίζει 8/5
- Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου – Κρανιά, πανηγυρίζει 15/8
- Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου – Κρανιά , πανηγυρίζει 5/7
- Ιερός Ναός Αγίας Βαρβάρας – Κρανιά, πανηγυρίζει 4/12
- Ιερός Ναός Αγίου Φανουρίου- Κρανιά, πανηγυρίζει 27/8
- Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου – Χαλκιόπουλο, πανηγυρίζει 24/6 και 29/8
- Ιερός Ναός Αγίου Παντελεήμονος – Βασιλάδε,ς πανηγυρίζει 27/7
- Ιερός Ναός Αγίου Μερκουρίου – Βασιλάδες, πανηγυρίζει 5/8
- Ιερός Ναός Χριστού – Ρώσση, πανηγυρίζει ημέρα Χριστουγέννων
- Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου – Ρώσση, πανηγυρίζει 2/5
- Ιερός Ναός Απόδοσης Κοιμήσεως της Θεοτόκου- Ρώσση, πανηγυρίζει 23/8
- Ιερός Ναός Κοσμά Αιτωλού-Μάγειρος, πανηγυρίζει 24/8
- Μοναστήρι του Πετρίλου όπου εορτάζονται το Γεννέσιο της Θεοτόκου 8/9 και ο Άγιος Χαράλαμπος 10/2
